Resmi Belgede Sahtecilik Suçu
- Av. Batuhan PALA
- 11 Haz
- 8 dakikada okunur
Resmi Belgede Sahtecilik Suçu Nedir
Resmî belgede sahtecilik suçu, Türk Ceza Kanunu'nun "Kamu Güvenine Karşı Suçlar" başlıklı bölümünde düzenlenmiştir. Bu suç, hukuken geçerli bir belgenin gerçeğe aykırı şekilde düzenlenmesi, değiştirilmesi veya kullanılması suretiyle işlenir.
Resmî belge; kamu görevlisi tarafından, görevi gereği düzenlenen, hukuki sonuç doğurmaya elverişli ve kamu güvencesi altında bulunan belgedir.
Resmî belgede sahtecilik suçu ile özel belgede sahtecilik suçu arasındaki en önemli fark, resmî belgelerin yetkili kamu görevlileri tarafından düzenlenebilir nitelikte olmasıdır.
Bu suçun kanunda düzenlenmesindeki temel amaç, kamu güvenini korumak ve toplumsal ilişkiler ile resmî işlemlerin güvenilirliğini sağlamaktır.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçu Nedir - TCK 204
Resmi belgede sahtecilik suçunun oluşması için;
Gerçeğe aykırı şekilde yeni bir resmî belgenin düzenlenmesi veya mevcut bir resmî belgenin içeriğinin hukuka aykırı şekilde değiştirilmesi,
Gerçek bir resmî belgede, başkalarını aldatacak nitelikte değişiklik yapılması,
Sahte olarak düzenlenmiş bir resmî belgenin kullanılması.
Bu fiillerden herhangi birinin işlenmesi, resmî belgede sahtecilik suçunun oluşması için yeterlidir.
Mağdur ve Suçtan Zarar Gören
Resmî belgede sahtecilik suçunda mağdur, suç doğrudan bir bireye yönelik olsa dahi, daima “devlet” olarak kabul edilir. Bununla birlikte, sahtecilikten zarar gören kişiler, yargılamaya “suçtan zarar gören” sıfatıyla katılabilirler.
Soruşturma Usulü ve Şikâyet Süresi
Bu suç, şikâyete bağlı olmayan suçlar arasında yer alır. Dolayısıyla, Cumhuriyet savcılığı tarafından re'sen soruşturulur. Ancak suçtan haberdar olunması hâlinde, durumun en kısa sürede savcılığa bildirilmesi, soruşturmanın daha etkin ve sağlıklı yürütülmesine katkı sağlar.
Takibi şikâyete bağlı olmayan suçlarda olduğu gibi, resmî belgede sahtecilik suçunda da şikâyet süresi bulunmamaktadır.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçunun Şartları
Resmî belgede sahtecilik suçunun oluşabilmesi için, öncelikle üzerinde işlem yapılan belgenin resmî belge niteliği taşıması gerekmektedir. Suçun unsurları şu şekilde özetlenebilir:
Sahtecilik konusunu oluşturan belge resmi bir belge niteliğinde olması gerekir,
Belgenin kişilere veya devlete karşı zarar olasılığı doğurma ihtimali olması gerekir,
Belgenin insanları aldatabilecek şekilde olması gerekir.,
Sahteciliğe konu olan belgenin resmî belge olması zorunludur. Bu belge, kamu görevlisi tarafından görevi gereği düzenlenebilen bir belge olmalıdır
Belgenin kişiler veya devlete karşı bir zarar doğurma ihtimali bulunmalıdır. Zararın gerçekleşmesi gerekmez; oluşma ihtimali yeterlidir.
Belge, makul ölçüde düşünebilen kişileri aldatabilecek nitelikte olmalıdır.
Belgenin dil içeren, okunabilir ve anlaşılır bir şekilde düzenlenmiş olması gerekmektedir.
Belge, delil niteliği taşımalı ve bir hukuki işlemde kullanılabilir olmalıdır. Hukuki işlemde kullanılmaya elverişli olmayan belgeler sahte olsa dahi, resmî belgede sahtecilik suçu oluşmaz.
Belge, gerçek bir kişi veya kurum adına düzenlenmiş gibi görünmelidir.
Belgede adı geçen kişinin, belgeyi düzenlemeye resmen yetkili olması gerekir.
Resmi belgede sahtecilik suçunun oluşabilmesi için hem kamu güvenliğini ihlal etmeli hem de kişilere karşı bir zarar verme ihtimalini oluşturması gerekmektedir. Oluşabilme ihtimali olan zararın somut olması gerekmez zarar oluşturma ihtimalin var olması bile bu suç için yeterli ölçüdedir.
Resmî belgede sahtecilik suçunun asli unsurlarından biri “aldatıcılıktır”. Suçun oluşabilmesi için belge, dışarıdan bakıldığında gerçekmiş izlenimi yaratmalı ve kamu güvenini sarsacak nitelikte olmalıdır.
Zarar ihtimalinin doğabilmesi için belge, ortalama dikkat ve özen gösteren bir kişiyi aldatacak düzeyde hazırlanmış olmalıdır. Ancak;
Belgenin muhatabı olan kişinin dikkatsizliği,
Kişisel hatası sonucu zarar görmesi,
Belgenin aldatıcı niteliğini ortadan kaldırıyorsa,
aldatıcılık unsuru gerçekleşmiş sayılmaz ve resmî belgede sahtecilik suçu oluşmaz.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçu Nasıl Oluşur
Resmi belgeyi sahte olarak düzenleyerek (204/1):
Bu suçun oluşabilmesi için bir belgenin resmi bir belge gibi gerçekçi bir şekilde oluşturulması ile işlenir. Belgenin genel özellikleri; şekli, amblemi, başlıkları, unvanları veya imzaları gibi genel esasları olması yeterlidir.
204/1 deki düzenleme durumu; resmi belgeyi düzenleyen kişiden başka biri tarafından bu belgenin sahtesini üretmesi gerekmektedir. Görevi gereği resmi belgeyi düzenlemesi gereken kişi resmi belgeyi sahte bir şekilde düzenlerse eğer 204/2 hükümlerine tabi olur. Eğer kamu görevlisi kendi görev alanına girmeyen bir belge düzenlerse 204/1 hükümleri uygulanır. Belgenin düzenlenmiş olması yeterli olup kullanılması gerekmemektedir.
Resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirme suçu (204/1):
Bu suçun oluşabilmesi için öncelikle kamu görevlisi tarafından düzenlenen resmi belgeyi hukuki açıdan değişiklik yaratacak şekilde ekleme veya çıkarma yolu ile değiştirilmesi ile bu suç oluşmaktadır. Suçun oluşması için sadece değiştirme fiilin olması yeterli olup ayrıca başkaca bir fiile gerek duyulmamaktadır.
Sahte belgeyi kullanma suçu (204/1):
Sahte olarak üretilmiş veya değiştirilmiş bir resmi belgeyi kullanmak ile suç oluşur. Ancak fail tarafından kullanmış olduğu belgenin sahte olduğunu bilmesi gerekir. Eğer fail belgenin sahte olduğunu bilmiyor ise bu durumda cezalandırılamaz.
Eğer sahte bir resmi belge fail tarafından düzenlenip kullanılmış ise sadece tek bir suç oluşur her iki durum için ayrı ayrı cezalandırılamaz. Ancak bu durumda verilecek ceza alt sınırdan daha fazlası olmasını gerektirir.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçunun Nitelikli Halleri
Kamu görevlisi veya Memurun Resmi Belgede Sahtecilik Suçu (204/2)
Kamu görevlisi olan kişinin veya memurun görevinden dolayı düzenlemeye yetkisi olduğu resmi belge üzerinde sahtecilik suçunu işlemesi halinde 3 yıldan 8 yıla kadara hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak bu nitelikli halin uygulanabilmesi için:
Failin kamu görevlisi sıfatını taşıması,
Düzenlediği belgenin resmî belge niteliğinde olması,
Kamu görevlisinin, bu belgeyi düzenlemeye görev ve yetki açısından sahip olması,
Ve bu belgeyi gerçeğe aykırı şekilde düzenlemesi gerekir.
Sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belgelerde sahtecilik suçu (204/3)
Bazı belgeler, hukuki düzen içinde sahteliği ispat edilinceye kadar geçerliliğini koruyan, güçlü delil niteliği taşıyan resmî belgelerdir. Bu belgelerde sahtecilik yapılması, toplumsal ve kurumsal güveni daha ağır biçimde zedelediğinden, fail hakkında verilecek ceza yarı oranında arttırılır. Bu kapsama giren belgeler:
Mahkeme ilamları,
Noterde düzenlenen evraklar,
Duruşma tutanakları,
Seçim tutanakları,
Belediye ceza tutanakları,
İlam niteliğindeki belgeler
Kaçakçılıkla mücadele kanunu gereği tutulan suç tutanakları,
Sayıştay ilamları
Bu belgeler, “resmî belge” olmanın ötesinde, kesin delil gücüne sahip belgeler olarak kabul edildiğinden, üzerlerinde işlenen sahtecilik eylemi daha ağır şekilde cezalandırılır.
Hukuki İlişkiye Dayanan Alacağın İspat veya Gerçek Bir Durumun Belgelenmesi Amacıyla Sahtecilik Suçu - TCK 211
Suçun bir alacağın ispatı veya gerçek bir durumu belgelendirme amacı ile işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir.
Resmi Belge Hükmünde Olan Özel Belgelerde Sahtecilik Suçu - TCK 210
Türk Ceza Kanunu’nun 210. maddesinin birinci fıkrası, bazı özel belgeleri istisnai olarak resmî belge gibi kabul etmekte ve bu belgeler üzerinde sahtecilik yapılması hâlinde resmî belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağını düzenlemektedir. Bu belgeler şunlardır:
Emre veya hamile yazılı kambiyo senetleri (örneğin çek, bono),
Emtiayı temsil eden belgeler,
Hisse senetleri,
Tahviller,
Vasiyetnameler.
Her ne kadar bu belgeler özel belge niteliğinde olsa da, ticari hayatın güvenilirliğini korumak ve hukuki güvenliği sağlamak amacıyla, kanun koyucu tarafından resmî belgeye eşdeğer kabul edilmiştir. Ancak bu hükmün uygulanabilmesi için, belgenin ilgili tüm yasal unsurları taşıması gerekir. Eksik veya şeklen yetersiz belgeler bu kapsamda değerlendirilemez.
Kamu görevlisi olmayan sağlık mensuplarının düzenlediği belgeler; gerçeğe aykırı bir şekilde düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Düzenlenen belgenin kişiye haksız bir menfaat sağlaması ya da kamunun veya kişilerin zararına bir sonuç doğurucu nitelik taşıması halinde, resmi belgede sahtecilik hükümlerine göre cezaya hükmolunur. Kamu görevlisi olmayan sağlık çalışanları bu hükme tabi değildir. Ancak özel hastanede doktor veya hemşirenin kendisine haksız menfaat sağlaması ya da kamunun veya kişilerin zararına neden olması halinde resmi belgede sahtecilik suçu hükümlerince cezalandırılacak, bu sahte raporu kullanan kişiler ise sahte özel belgeyi kullanma suçu hükümlerince cezalandırılacaktır.
Resmi Belgede Sahtecilik Suçunun Cezası
Resmi belgede sahtecilik suçu, bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisi 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Resmi belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması halinde, verilecek ceza 1/2 oranında artırılır.
Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Düzenlenen belgenin kişiye haksız bir menfaat sağlaması ya da kamunun veya kişilerin zararına bir sonuç doğurucu nitelik taşıması halinde, resmi belgede sahtecilik hükümlerine göre cezaya hükmolunur.
Senetin Sahte Olması Halinde İcra Takibini Durdurma Yetkisi
Senette sahtecilik iddiası nedeniyle yürütülen bir ceza soruşturması veya kovuşturması, tek başına icra takibini durdurmaz.
İcra takibinin durdurulabilmesi için, ceza soruşturmasını yürüten Cumhuriyet savcılığı ya da kovuşturmayı yürüten ceza mahkemesi tarafından tedbir kararı verilmesi gerekir. Bu kapsamda:
Senette sahtecilik iddiası, icra takibi açısından kendiliğinden bekletici mesele yapılamaz.
Tedbir kararı verilmediği sürece icra takibi devam eder.
Ancak savcılık veya ceza mahkemesinin vereceği ihtiyati tedbir kararı ile birlikte takip geçici olarak durdurulabilir.
Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme, HAGB, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
Resmi belgede sahtecilik suçunda adli para cezasına çevrilmesi suçun alt sınırının 2 yıldan fazla olması sebebi nedeniyle uygulanamaz.
Verilecek hükümde indirim sebepleri ile birlikte ceza 2 yılın altına inme durumu olduğu için hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilir.
Hükmedilecek ceza sınırı 2 yılın altında olabileceği için cezanın ertelenmesi durumu olabilir.
Suçun temel halinde zamanaşımı 8 yıldır. Ancak nitelikli hali olan 204/2 hükmünde ise dava zamanaşımı 15 yıldır.
Uzlaşmaya tabi değildir.
Son Söz
Resmî belgede sahtecilik suçu, ilk bakışta basit bir suç tipi gibi algılansa da, çok ciddi sonuçlar doğurabilecek nitelikte bir suçtur. Özellikle resmî belgeler üzerinde yapılan en ufak değişiklik, dikkatli bir şekilde gerçekleştirilmediğinde kişiyi adlî soruşturma süreciyle karşı karşıya bırakabilir. Sahtecilik suçuna ilişkin iddialar çoğunlukla şu tür belgeler üzerinden gündeme gelir:
Bir kamu kurumuna sunulan belgeler,
Kamu görevlisinin görevini ifa ederken düzenlediği resmî belgeler,
Mahkemelere ibraz edilen evraklar ve belgeler.
Bu belgeler, hukuki sonuç doğurma potansiyeli taşıyan ve kamu güvenini doğrudan ilgilendiren belgelerdir. Ancak;
Neyin resmî belge sayılacağı,
Hangi değişikliğin “sahtecilik” teşkil edeceği,
Bir eylemin kast kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği,
gibi hususlar, genellikle teknik bilgi ve yargı içtihatları doğrultusunda yorum gerektiren konulardır.
Uygulamada en sık karşılaşılan sorunlardan biri, vatandaşların işlemlerinin hukuken suç teşkil edip etmediğini yeterince bilmemesidir. Bu bilgi eksikliği, kişiyi farkında olmadan adlî bir soruşturmanın şüphelisi hâline getirebilir.
Basit bir yanlış beyanda bulunmak,
Kurumlar arası belge geçişlerinde yapılan maddî hatalar,
Sadece belgeyi teslim etmek gibi görünen masum eylemler,
bir anda, kişinin hayatını etkileyen bir ceza yargılaması sürecine dönüşebilir.
Türkiye'deki uygulamada, savcılık aşamasından başlayarak kovuşturma sürecine kadar uzanan bu süreç, çok sayıda hukuki detayı barındırır. Suçun unsurları, failin pozisyonu, kullanma kastı, belge üzerindeki fiziksel oynamalar, hangi kamu kurumunun aldatıldığı gibi onlarca ayrı unsur bir arada değerlendirilir. Bu da sürecin sadece adli değil, aynı zamanda usul hukuku yönünden de karmaşık hale gelmesine neden olur.
Bu nedenle, böylesine hassas ve çok yönlü bir süreçte, hukuki bilginin yanı sıra tecrübeye dayalı stratejik yaklaşım gereklidir. Her belgenin bir sözü, her olayın bir ayrıntısı vardır; ve bu ayrıntılar, çoğu zaman sonucu belirleyen kritik faktörler olur.
Yorumlar